Νηστίσιμα, ημίγλυκα παξιμαδάκια κρασιού

Νηστίσιμα, ημίγλυκα παξιμαδάκια κρασιού

Αυτά τα παξιμαδάκια έγιναν με αφορμή να γεμίσω ένα τάπερ που δεν ήταν δικό μου και όπως λένε, δεν επιτρέπεται να επιστρέφεται άδειο στον κάτοχο του!! Άλλο που δεν ήθελα κι εγώ…

Η εν λόγω κάτοχος λοιπόν, αυτήν την περίοδο νηστεύει. Οπότε βούτυρο και αυγά αποκλείονταν από τη συνταγή μου. Αποφάσισα να φτιάξω ένα σνακ, όχι ιδιαίτερα γλυκό. Κάτι νόστιμο, εύκολο και γρήγορο και υγιεινό. Α! και χορταστικό!

Παξιμάδια.

Ψάχνοντας την ιστορία για το παξιμάδι, διάβασα τα παρακάτω:

   Η αρχική ονομασία του παξιμαδιού ήταν «Διπυρίτης Άρτος», γιατί έμπαινε δυο φορές στην πυρά (φούρνο). Με αυτή την ονομασία αρχαίοι συγγραφείς, αναφέρονται σε γαστρονομικού περιεχομένου συγγράμματα. H προέλευση της λέξης αναφέρεται πως είναι από έναν λόγιο συγγραφέα της εποχής, τον Πάξαμο, ο οποίος ειδικευόταν στα συγγράμματα γαστρονομικού ενδιαφέροντος.

Και ενώ η ετοιμολογία μας οδηγεί στον Πάξαμο, εγώ οδηγήθηκα στο ιστολόγιο του Σαραντάκου και τα παξιμάδια της οργής!

  Στην εν λόγω ανάρτηση ο Σαραντάκος αναφέρεται σε μία κοπέλα που τον ενημέρωσε σχετικά με τη διαφωνία του πατέρα της με το λεξικό του Μπαμπινιώτη (και την κοινώς αποδεκτή ετυμολογία από όλα τα λεξικά) για το λήμμα «Παξιμάδι» και τη σύνδεση του με τον Πάξαμο. Ο ίδιος ισχυριζόταν ότι οι παλιοί το λέγανε καψιμάδι και ουδεμία σχέση είχε με τον Πάξαμο.

     Στη συνέχεια ο Σαραντάκος μας διαφωτίζει:

«Η λέξη παξιμάδι εμφανίζεται σε μεσαιωνικά κείμενα, ήδη στα προδρομικά· στο μεσαιωνικό λεξικό του Κριαρά βρίσκω ένα απόσπασμα από τον Αγάπιο Λάνδο (που είναι βέβαια κοντινός μας, του 17ου αιώνα): το νερόν του κριθίνου παξιμαδίου δίδει ωφέλειαν. Πιο πίσω, στο Χρονικό του Μορέως (14ος αι.), «αφότου έχομεν εδώ ψωμί και παξιμάδιν, κρασίν, νερόν και άρματα όσον μας κάνει χρεία». Στον Πτωχοπρόδρομο (11ος αι.) η λ. υπάρχει με τη σημασία «κομμάτια»: «ξιφιοτράχηλον παστόν, κυπρίνου παξιμάδια».

   Ας πάρουμε την αλυσίδα τώρα από την άλλη άκρη της. Σε ένα έργο που (ψευδώς) αποδίδεται στον Γαληνό και χρονολογείται περίπου στον 2ο αιώνα μ.Χ. ο γιατρός δίνει στον ασθενή συμβουλές διατροφής: να ψήσει κρέας από αρνίσια ωμοπλάτη και να το φάει «συν οίνω τω αρκούντι και άρτω και παξαμαδίω». Ο Παλλάδιος, σε μιαν εκκλησιαστική ιστορία (4ος-5ος αιώνας) έχει τον τύπο «παξαμάς» και μας δίνει καλύτερη ιδέα για το τι ήταν: «έβρεξε ένα, ξηροί γαρ ήσαν» και καταγράφει και διάλογο με έναν γεράκο: «Φάγε, παπία, και άλλον παξαμάν». Οι αναφορές στα κείμενα είναι δεκάδες, κάπου έχουμε και «άρτος παξαμήτης», ο Πορφυρογέννητος, εκεί που περιγράφει τα της βυζαντινής αυλής μιλάει για «παξαμάτιον», στο δε λεξικό Σούδα υπάρχει το λήμμα: «Παξαμάς· ο δίπυρος άρτος, έστι δε η λέξις ρωμαϊκή». Αυτό το «ρωμαϊκή» νομίζω πως δεν εννοεί τα λατινικά, αλλά ότι η λέξη δεν είναι των κλασικών ελληνικών παρά των ελληνικών της αυτοκρατορίας. (Διορθώστε με αν έχετε άλλη γνώμη). Από το παξαμάδιον με ανομοίωση παράχθηκε το παξιμάδιον και από εκεί το παξιμάδιν και το παξιμάδι. Δεν λείπει κανένας κρίκος από την αλυσίδα, η ετυμολογία είναι (κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον) απόλυτα πειστική.

   Ναι, αλλά στη βόρεια Εύβοια το λένε «καψιμάδι» το παξιμάδι, και μάλιστα όχι τώρα αλλά παλιά, εδώ και 200 χρόνια ας πούμε -πώς το εξηγείς αυτό; Το εξηγώ ως εξής: Το παξιμάδι προήλθε όντως από τον φούρναρη Πάξαμο, και αυτό φαίνεται επειδή υπάρχουν στα κείμενα που είδαμε οι λέξεις παξαμάς και παξαμάδιον που σημαίνουν κάποιο αρτοσκεύασμα. Όμως, σήμερα, όταν ακούμε  παξιμάδι είναι αδύνατο να πάει το μυαλό μας στον Πάξαμο· πολύ περισσότερο πριν από 200 χρόνια. Και επειδή ο άνθρωπος είναι ζώο που έχει το χούι να αναζητάει την αρχή των πραγμάτων, σε μερικά μέρη οι άνθρωποι παρετυμολόγησαν το παξιμάδι και το είπαν καψιμάδι, που τους φάνηκε πολύ ταιριαστό επειδή βγαίνει ψημένο από τον φούρνο (και μάλιστα δυο φορές ψημένο: διπυρίτης άρτος ή bis-cotto, μπισκότο: στα ιταλικά σημαίνει τις φρυγανιές και τα συναφή, όχι τα μπισκότα). Τέτοια παραδείγματα παρετυμολογίας υπάρχουν πάρα πολλά.

   Αλλά το καψιμάδι δεν μπορεί να είναι η αρχή της λέξης γιατί δεν εξηγεί τους ενδιάμεσους τύπους παξαμάδιον κτλ., ούτε υπάρχει κανείς λόγος το καψιμάδι (που έχει ετυμολογική διαφάνεια) να παραφθαρεί· κι αν παραφθαρεί δεν έχει κανέναν λόγο να γίνει παξιμάδι, θα μπορούσε να δώσει ένα κάρο άλλες παραλλαγές -που δεν υπάρχουν.

   Θα έλεγα ότι ο πατέρας της φίλης έχει καλή παρέα, διότι βρίσκω τον τύπο «καψιμάδες» (αντί για παξιμάδες) στο μεσαιωνικό λεξικό του Κριαρά, σε ένα βυζαντινό ημερολογιακό ποίημα: οπίσω η γυνή του βαστώντα και ταγάριν, σκορδίκια είχε κάτωθεν και πέντε καψιμάδες. Η λέξη ήταν εξίσου αδιάφανη πριν από οχτακόσια χρόνια όσο και πριν από διακόσια.»

     Αφού λοιπόν ενημερωθήκαμε για την ετοιμολογία του παξιμαδιού, να πούμε ότι πρόκειται για μια τροφή που συναντάμε από του αρχαίους χρόνους και ήταν το ψωμί των φτωχών, γιατί παραγόταν κυρίως από οικογένειες που δεν είχαν την δυνατότητα αγοράς – ζυμώματος επί καθημερινής βάσης φρέσκου ψωμιού. Έτσι αναγκάζονταν να ζυμώνουν μια φορά, μεγάλη ποσότητα, όταν υπήρχε αρκετό αλεύρι και χρόνος (κυρίως στις αγροτικές οικογένειες, όπου η γυναίκα ασχολιόταν και με τις αγροτικές εργασίες). Κατόπιν κρατούσαν φρέσκο ψωμί για 2-3 ημέρες (όσο μπορούσε να συντηρηθεί) και το υπόλοιπο το έβαζαν στον φούρνο, σε χαμηλή θερμοκρασία ώστε να αποβάλλουν την υγρασία και να μπορεί να συντηρηθεί περισσότερο χρόνο. Επίσης, ήταν το ψωμί των ανθρώπων που λόγω εργασίας κυρίως, απουσίαζαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα από τα σπίτια τους. Οι ναυτικοί, οι βοσκοί, οι αγρότες, είναι αυτοί που θεωρούνται ότι είχαν σαν βασική τους τροφή το παξιμάδι, αφού ήταν το μόνο που μπορούσε να συντηρηθεί αναλλοίωτο για αρκετές ημέρες, ακόμα και μήνες, από την ημέρα παραγωγής του.

Και πάμε τώρα στη συνταγή μας, μετά από μία ακόμη ατελείωτη ανάρτηση!

Νηστίσιμα, ημίγλυκα παξιμαδάκια κρασιού

100γρ ελαιόλαδο

80γρ μέλι

150γρ κρασί

1 κ.σ. ξύδι

2 βανίλιες

¼ κ.γ. τζίντζερ

½ κ.γ. καφέ φίλτρου

250γρ κοσκινισμένο αλεύρι
150γρ αλεύρι ολικής άλεσης

Σουσάμι και λιναρόσπορο για επικάλυψη

Ανακατεύουμε το ελαιόλαδο και το μέλι και ρίχνουμε μέσα το κρασί, το ξύδι και τα αρωματικά.

Σιγά σιγά ενσωματώνουμε το αλεύρι.

Σχηματίζουμε μικρά μπαλάκια, με διάμετρο 3-4εκ.
Σε ένα μπολάκι ανακατεύουμε το σουσάμι και τον λιναρόσπορο και βουτάμε τα μπαλάκια μέσα για να καλυφθούν.

Τοποθετούμε σε λαδόκολλα ή αντικολλητικό ταψί. Δε φουσκώσουν καθόλου, οπότε δε χρειάζεται να αφήσουμε μεγάλα κενά μεταξύ τους.

Ψήνουμε στους 170 βαθμούς για 45 λεπτά με 1 ώρα, ανάλογα με το φούρνο και πόσο μεγάλα έχουμε κάνει τα παξιμαδάκια μας.

Σημειώσεις:
Αν θέλετε να παξιμαδάκια να γίνουν γλυκά, αυξήστε την ποσότητα του μελιού.
Για μία πιο "δυνατή" γεύση μπορείτε να βάλετε περισσότερο τζίντζερ.

Πηγές για το ιστορικό μέρος:

http://www.artokosmos.gr/index.php?target=categories&category_id=167

http://sarantakos.wordpress.com/2012/03/09/paksamat/